1 sierpnia 2024 roku obchodziliśmy 80. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Przy okazji wspominania tego bohaterskiego, jak również tragicznego zrywu, warto też przypomnieć różne miejsca w Warszawie, które w okresie II Wojny Światowej stanowiły istotne punkty dla mieszkańców poszczególnych dzielnic, powstańców oraz żołnierzy sił okupujących stolicę. Jednym z nich jest Cmentarz Bródnowski (nazywany także Bródzieńskim). Co wydarzyło się na terenie tej nekropolii w latach 1939-1945 i jaka była jej dalsza historia?
Cmentarz Bródnowski w okresie II Wojny Światowej
Wojenna historia Cmentarza Bródnowskiego rozpoczęła się na początku wojny – już we wrześniu 1939 roku pod jego murem toczyły się walki. Stacjonowało tam m.in. zgrupowanie generała brygady Juliusza Zulaufa. W okresie okupacji nekropolia służyła jako skład broni i potajemna strzelnica. Na jej terenie schronienie znajdowali również chcący uchronić się przed nazistowskim terrorem Żydzi, przedstawiciele innych mniejszości żyjących wówczas w Polsce, a także sami Polacy. Dodatkowo cmentarz wciąż pełnił swoje podstawowe funkcje – dokonywano pochówków oraz wspominano zmarłych, choć musiało odbywać się to w tajemnicy.
Od 1 sierpnia 1944 obszar walk powstańczych 2. Rejonu VI Obwodu Armii Krajowej obejmował też okolice nekropolii. Plutony 655 i 656 próbowały zdobyć m.in. Gmach Zarządu Cmentarza Bródnowskiego, jak również znajdujący się nieopodal folwark miejski Agril – zostały jednak wyparte przez Dywizję Pancerną Hermann Göring. Niemcy w odwecie dokonali masowej egzekucji na ludności cywilnej.
Po upadku powstania praskiego siły nazistów zajęły Cmentarz Bródzieński, wykorzystując jego teren do odpierania Armii Czerwonej. Kilka miesięcy później – 15 września, połączone siły Rosjan i Kościuszkowców przypuściły udany, frontalny atak na bramę cmentarną. Całkowite wyparcie Niemców zajęło im kilka dni. W tym czasie odbity budynek zarządu stał się tymczasową siedzibą rosyjskiego sztabu oraz koszarami czerwonoarmistów, co poskutkowało m.in. utratą niektórych ksiąg inwentarzowych, których karty wykorzystane zostały jako gilzy papierosowe.
Powojenne losy Cmentarza Bródzieńskiego
5 sierpnia 1945 roku, na wciąż częściowo zniszczonej nekropolii, uroczyście odsłonięto pierwszy w Warszawie pomnik upamiętniający zamordowanych w pierwszych dniach powstania 64 mieszkańców Pragi i Targówka. Wkrótce na terenie Cmentarza Bródnowskiego pojawiła się też odgrodzona od pozostałych nagrobków kwatera wojskowa dla żołnierzy Armii Czerwonej poległych podczas walk o Pragę. W tym okresie pod osłoną nocy potajemnie grzebano działaczy podziemia niepodległościowego – wiele lat później, już w wolnej Polsce, w 2001 roku postawiony został monument w postaci krzyża otoczonego głazami, na których widnieją tablice z nazwiskami pomordowanych, by przywrócić pamięć o nich.
Siedziba biura naszej firmy świadczącej kompleksowe usługi pogrzebowe znajduje się naprzeciwko Cmentarza Bródnowskiego. Darzymy estymą tę zabytkową nekropolię i doceniamy rolę, którą odegrała w historii Warszawy. Z ogromnym szacunkiem podchodzimy też do Klientów, z którymi współpracujemy – zachęcamy do kontaktu osoby zainteresowane skorzystaniem z oferty naszego domu pogrzebowego.